Ảnh hưởng của quyền sở hữu nước ngoài đến thành quả hoạt động của doanh nghiệp Việt Nam

{Bài viết đăng trên Tạp chí Kế toán và Kiểm toán (ISSN 1859 – 1914), số 213, Tháng 6/2021 của Hà Xuân Thạch – Khoa Kế toán, Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh và Trần Thị Thu, Đỗ Thị Hải Yến – Khoa Vận tải – Kinh tế, Phân hiệu Trường Đại học Giao thông vận tải tại Thành phố Hồ Chí Minh}.

Mục tiêu của bài viết là kiểm tra mối quan hệ giữa quyền sở hữu nước ngoài đến thành quả hoạt động của doanh nghiệp Việt Nam thông qua phương pháp hồi quy phân vị. Với số liệu thu thập được trong giai đoạn từ 2015 – 2017 của 243 công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, kết quả chỉ ra rằng quyền sở hữu nước ngoài ảnh hưởng tích cực tới thành quả hoạt động của doanh nghiệp và mức độ tác động này mạnh hơn tới doanh nghiệp có kết quả kinh doanh cao so với doanh nghiệp có kết quả kinh doanh thấp. Đồng thời, nhóm tác giả đề xuất một số kiến nghị liên quan tới doanh nghiệp và cơ quan Nhà nước.
Từ khóa: Vốn đầu tư nước ngoài, thành quả doanh nghiệp, hồi quy phân vị.
Abstract:
The objective of this paper is to examine the relationship between foreign ownership and firm performance in Vietnam through the quantile regression method. With data collected from 2015 – 2017 of 243 companies listed on Vietnam’s stock market, the result indicates that foreign ownership has a positive effect on firm performance and specific consideration this level of impact on each level of business performance (high-performing firms to low-performing firms). In addition, the study contributes to affirming the relationship between foreign ownership and firm performance – which is the subject of much debate in previous studies, while proposing a number of recommendations related to enterprises and Government agency.
Key words: foreign ownership, firm performance, quantile regression.

1. Giới thiệu
Cấu trúc sở hữu vốn trong doanh nghiệp (DN) đang là chủ đề được nhiều nhà nghiên cứu và phân tích quan tâm trong giai đoạn gần đây. Cấu trúc sở hữu vốn đóng vai trò quan trọng ảnh hưởng tới hệ thống quản trị công ty cũng như thành quả DN (Zraiq và cộng sự, 2018). Thành phần trong cấu trúc vốn của DN hiện nay ngoài vốn đầu tư của cá nhân, tổ chức trong nước, còn có sự xuất hiện vốn từ các cá nhân, tổ chức đầu tư nước ngoài.

Sự đa dạng trong nguồn vốn tạo ra sự thay đổi lớn với DN tiếp nhận vốn như tăng vốn sử dụng cho sản xuất – kinh doanh, đa dạng trong quản lý và kiểm soát hoạt động… Theo lý thuyết tân cổ điển dự đoán, dòng vốn đầu tư nước ngoài đang có xu hướng dịch chuyển từ nơi dư thừa sang nơi thiếu hụt vốn, từ nơi hạn chế khả năng phát triển thị trường tới nơi có thị trường tiềm năng… Các kết quả điều tra đều cho thấy đầu tư nước ngoài vào thị trường đang phát triển đều đem lại hiệu quả nhất định.

Các nghiên cứu gần đây đã đưa ra giả thuyết về mối quan hệ giữa quyền sở hữu nước ngoài với thành quả DN. Trong đó, có một số kết quả nghiên cứu khẳng định sự hiện diện quyền sở hữu nước ngoài giúp cải thiện thành quả DN như nghiên cứu của Douma, George và Kabir (2006); Aydin, Sayim và Yalama (2007); Bilyk (2009); Chari và cộng sự (2009); Gurbuz và Aybars (2010); Zraiq và Fadzil (2019); Wijaya và Murhadi (2020). Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu của Aitken và Harrison (1999), Konings (2001), Mihai (2012), Iuliana Oana Mihai và Mihai (2013) không tìm thấy mối quan hệ trên. Kết quả có sự khác biệt giữa các nghiên cứu có thể xuất phát từ số liệu tại các thị trường khác nhau, phương pháp thực hiện, mô hình nghiên cứu, thời gian thu thập dữ liệu, các biến bỏ qua… (Adams và cộng sự, 2015; Ferreira, 2015).

Việt Nam là quốc gia đang phát triển với tốc độ tăng trưởng kinh tế khả quan, mức tăng trưởng đạt trên 6% trong giai đoạn từ 2015 đến nay. Với môi trường kinh tế thuận lợi, Việt Nam đang là quốc gia thu hút vốn đầu tư nước ngoài tương đối lớn. Theo số liệu thống kê của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tính đến ngày 20/12/2019, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam bao gồm vốn đăng ký cấp mới, tăng thêm và vốn góp mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài đã đạt 38 tỷ USD, tăng 7,2% so với cùng kỳ năm 2018. Đây là con số cao nhất trong vòng 10 năm gần đây. Xuất phát từ thực tiễn về việc dòng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam tăng cao, câu hỏi đặt ra liệu dòng vốn này có giúp các DN hoạt động tại Việt Nam nâng cao hiệu quả đạt được từ hoạt động sản xuất, kinh doanh?
Mục tiêu nghiên cứu của tác giả tập trung trả lời câu hỏi trên và thông qua kết quả đóng góp thêm bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa quyền sở hữu vốn nước ngoài và thành quả DN vốn còn mâu thuẫn từ các nghiên cứu trước. Ngoài ra, việc sử dụng phương pháp hồi quy phân vị giúp đánh giá cụ thể quyền sở hữu nước ngoài tác động khác nhau tới thành quả hoạt động trong DN đạt mức cao tới mức thấp từ đó đưa ra các kiến nghị liên quan.