Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp: Một số nội dung cần lưu ý

Tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp: Một số nội dung cần lưu ý

{Bài viết đăng trên Tạp chí Kế toán và Kiểm toán (ISSN 1859 – 1914), số 208 + 209, Tháng 1+2/2021 của TS. Nguyễn Thị Phương Thảo –  Khoa Kế toán – Kiểm toán, Học viện Ngân hàng}

Kiểm toán nội bộ là công cụ giúp doanh nghiệp tự bảo vệ trước rủi ro và ứng phó linh hoạt với các nguy cơ, các mối đe dọa ảnh hưởng đến sự phát triển của doanh nghiệp, đồng thời góp phần làm gia tăng niềm tin của các cổ đông, của các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán về hệ thống quản trị của doanh nghiệp. Bài viết này tập trung phân tích tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp trên một số nội dung chính: xác định vị trí kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp; tổ chức nhân sự kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp và tổ chức xây dựng mối quan hệ của kiểm toán nội bộ với các bộ phận trong doanh nghiệp.
Abstract:
Internal audit (IA) is a tool to help businesses protect themselves against risks and flexibly respond to risks or threats affecting the development of businesses, while contributing to increasing the confidence of shareholders, of investors on the stock market about corporate governance system. This article focuses on analyzing the organization of IA’s structure in enterprises on some of the following main contents: determining the position of IA; organizing personnel of IA and organization of building the relationship between IA with other departments in enterprises.
Từ khóa: Kiểm toán nội bộ, tổ chức bộ máy, vị trí kiểm toán nội bộ.
Key words: Internal audit, organizing structure of internal audit, internal audit’s position.


Mỗi doanh nghiệp (DN) có những đặc điểm khác nhau về lĩnh vực hoạt động, ngành nghề kinh doanh, mục tiêu chiến lược,… Do đó, việc tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ (KTNB) trong DN phải xuất phát từ những đặc thù của DN và các yêu cầu cụ thể của nhà quản lý, để xây dựng và thực hiện tổ chức phù hợp và đảm bảo đạt được mục tiêu đã đề ra.

Với mỗi DN khác nhau, bộ máy KTNB cần được xây dựng để đảm bảo bộ phận KTNB và kiểm toán viên nội bộ có vị trí phù hợp với năng lực chuyên môn, tư cách đạo đức và kinh nghiệm đủ để thực hiện KTNB có hiệu quả và chất lượng. Thông thường, khi tổ chức bộ máy KTNB trong DN, nhà quản lý thường quan tâm đến các nội dung chính sau: Tổ chức xác định vị trí KTNB trong DN; Tổ chức nhân sự KTNB trong DN và tổ chức xây dựng mối quan hệ của KTNB với các bộ phận trong DN.

1. Xác định vị trí của KTNB trong DN
Khi xem xét nội dung tổ chức KTNB, trước tiên cần xác định KTNB sẽ trực thuộc bộ phận nào trong DN. Đây là vấn đề trọng yếu mang tính quyết định đến cả tổ chức bộ máy KTNB nói riêng và tổ chức KTNB trong DN nói chung. Vị trí của bộ phận KTNB sẽ phụ thuộc vào chức năng, nhiệm vụ của KTNB mà đơn vị quy định, đồng thời phù hợp với mục tiêu chung của DN và mục tiêu cho từng hoạt động cụ thể. Tùy thuộc vào quan điểm nhận thức của nhà quản lý mà KTNB có thể trực thuộc hội đồng quản trị (HĐQT), Ban kiểm soát, ban điều hành, ủy ban kiểm toán (UBKT). Ưu nhược điểm của từng trường hợp như sau:

Trường hợp 1: Bộ phận KTNB trực thuộc Ban kiểm soát
Ưu điểm của cách thức này là bảo đảm được tính độc lập cao cho hoạt động kiểm toán. Ban Kiểm soát có công cụ đủ mạnh để thực hiện các nhiệm vụ và trách nhiệm theo quy định của pháp luật và theo quy chế của DN. Tuy nhiên, tính quyền lực, tính hiệu quả, kịp thời của KTNB không cao do KTNB trực thuộc Ban Kiểm soát giúp việc cho Đại hội đồng cổ đông.

Trường hợp 2: Bộ phận KTNB trực thuộc trực tiếp HĐQT
Cách thức này được áp dụng khi Tổng giám đốc là do HĐQT thuê về điều hành. KTNB làm việc cho HĐQT, báo cáo trực tiếp cho HĐQT. Mô hình này đảm bảo tính độc lập, khách quan và có quyền lực cao trong kiểm toán. HĐQT sẽ thực hiện có hiệu quả trách nhiệm quản lý, giám sát công tác tài chính – kế toán trong tổ chức, DN. Tuy nhiên, do HĐQT hoạt động theo định kỳ thường xuyên chỉ đưa ra các quyết sách lớn, không trực tiếp điều hành hoạt động sản xuất – kinh doanh nên có thể dẫn đến kết quả HĐQT thường xử lý chậm, làm giảm tính hiệu quả của hoạt động kiểm toán.

Trường hợp 3: Bộ phận KTNB trực thuộc Ban giám đốc
Theo cách thức tổ chức này, KTNB chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Ban giám đốc. KTNB có điều kiện thường xuyên tiếp cận, phát hiện các sai sót trong hoạt động sản xuất – kinh doanh của DN để tư vấn cho đối tượng được kiểm toán và báo cáo với Ban giám đốc các biện pháp để khắc phục, xử lý kịp thời. Tuy nhiên, do Ban giám đốc là người trực tiếp điều hành các hoạt động sản xuất – kinh doanh nên có những ảnh hưởng nhất định đến tính độc lập, khách quan trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của bộ phận KTNB.