01 Th9 Ghi nhận Tài sản cố định vô hình theo Chuẩn mực Kế toán Việt Nam
{Bài viết đăng trên Tạp chí Kế toán và Kiểm toán (ISSN 1859 – 1914), số 211, Tháng 4/2021 của TS. Phan Thị Anh Đào – Khoa Kế toán – Kiểm toán, Học viện Ngân hàng}.
Chuẩn mực kế toán Việt Nam về tài sản cố định (TSCĐ) vô hình (VAS 04) được ban hành và công bố theo Quyết định số 149/2001/QĐ-BTC ngày 31/12/2001 của Bộ trưởng Bộ Tài chính và có hiệu lực thi hành từ 01/01/2002. Mục đích của chuẩn mực này là, quy định và hướng dẫn các nguyên tắc và phương pháp kế toán TSCĐ vô hình. Trong phạm vi bài viết, tác giả tập trung phân biệt TSCĐ vô hình với các nguồn lực vô hình và khi nào thì được ghi nhận (hay không ghi nhận) TSCĐ vô hình. Trường hợp ghi nhận TSCĐ vô hình, thì việc xác định giá trị ban đầu và sau ghi nhận ban đầu như thế nào.
Abstract:
The Vietnam Accounting Standards for intangible assets (VAS 04) were issued in accordance with Decision No. 149/2001 / QD-BTC dated December 31, 2001 by the Minister of Finance, which has taken effect from January 1, 2002. The objective of VAS 04 is to provide principles and accouting requirements for intangible assets. The main issues dealt in this article are distinguishing intangible assets from intangible resources and when intangible assets are recorded. In case of recognition of intangible assets, how to initially value those resources?
Keywords: VAS 04; TSCĐ vô hình.
TSCĐ hữu hình và vô hình đều giống nhau về điều kiện ghi nhận của một tài sản nói chung, đó là phải tạo ra lợi ích kinh tế trong tương lai và phải xác định được giá trị đồng thời thỏa mãn các tiêu chuẩn về giá trị và thời gian sử dụng. Tuy nhiên, điểm khác biệt cơ bản giữa hai loại tài sản này là có hình thái vật chất và không có hình thái vật chất. Các TSCĐ hữu hình đều tồn tại dưới dạng vật chất cụ thể như nhà cửa, xe cộ, máy móc thiết bị,… và sự hiện hữu của chúng rất rõ ràng. Trong khi đó, TSCĐ vô hình là những tài sản tồn tại dưới các vật chất mà giá trị của vật chất đó khá nhỏ (như băng từ, đĩa từ, giấy chứng nhận,…) nhưng lợi ích kinh tế nó mang lại lớn hơn rất nhiều. Sự khác biệt giữa TSCĐ hữu hình và vô hình khá rõ, tuy nhiên trong doanh nghiệp (DN) có những nguồn lực vô hình (có giá trị và không có hình thái vật chất) nên việc phân biệt TSCĐ vô hình với các nguồn lực vô hình là cần thiết, nhằm trình bày thông tin TSCĐ vô hình trên BCTC trung thực và hợp lý nhất.
Khái niệm và điều kiện ghi nhận TSCĐ vô hình
Khái niệm: TSCĐ vô hình là tài sản không có hình thái vật chất nhưng xác định được giá trị và do DN nắm giữ, sử dụng trong sản xuất, kinh doanh, cung cấp dịch vụ hoặc cho các đối tượng khác thuê phù hợp với tiêu chuẩn ghi nhận TSCĐ vô hình.
Bốn tiêu chuẩn ghi nhận sau:
Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai do tài sản đó mang lại
Lợi ích kinh tế trong tương lai mà TSCĐ vô hình đem lại cho DN có thể bao gồm: Tăng doanh thu, tiết kiệm chi phí, hoặc lợi ích khác, xuất phát từ việc sử dụng TSCĐ vô hình. Nếu TSCĐ vô hình không còn mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai thì không tiếp tục ghi nhận. Ví dụ, DN mua bản quyền công thức pha chế một loại nước giải khát với giá trị 200 triệu đồng và đến năm thứ 3 thì DN quyết định không sử dụng công thức này cho hoạt động kinh doanh vì không bán được hàng, nên DN không tiếp tục ghi nhận bản quyền này là TSCĐ vô hình. Hoặc DN mua quyền khai thức thị phần 200 triệu đồng và chấm dứt sau một năm do thất bại trong khai thác, khi đó giá trị quyền khai thác 100 triệu sẽ không còn được ghi nhận là TSCĐ vô hình.
Nguyên giá tài sản phải được xác định một cách đáng tin cậy
DN không được phép tự ghi nhận giá trị TSCĐ vô hình, nguyên giá TSCĐ vô hình được ghi nhận trên cơ sở đáng tin cậy. TSCĐ vô hình phải có chứng từ hợp pháp, để xác định giá trị tài sản hình thành. Một số DN sở hữu các thương hiệu nổi tiếng trên thế giới như Louis Vuiton, Hermes Apple, Honda, Samsung,… giá trị thương hiệu rất lớn nhưng bản thân DN tự tạo qua thời gian và uy tín, nên không thể xác định được giá trị của thương hiệu, vì thế theo chuẩn mực kế toán không được ghi nhận TSCĐ vô hình.
Thời gian sử dụng ước tính trên 1 năm
Các TSCĐ vô hình phải là tài sản sử dụng lâu dài, tham gia vào nhiều chu kỳ hoạt động kinh doanh.
Có đủ tiêu chuẩn giá trị theo quy định hiện hành
Phân biệt TSCĐ vô hình với các nguồn lực vô hình khác
Bên cạnh đó, VAS 04 cũng phân biệt TSCĐ vô hình với các nguồn lực vô hình khác ở các yếu tố đó là tính có thể xác định được, khả năng kiểm soát nguồn lực và tính chắc chắn của lợi ích kinh tế trong tương lai.
Tính có thể xác định được
TSCĐ vô hình phải là tài sản có thể xác định được, để có thể phân biệt một cách rõ ràng tài sản đó với lợi thế thương mại. Lợi thế thương mại phát sinh từ việc sáp nhập DN có tính chất mua lại, được thể hiện bằng một khoản thanh toán do bên đi mua tài sản thực hiện để có thể thu được lợi ích kinh tế trong tương lai. Lợi thế thương mại cũng là một nguồn lực vô hình nhưng không phải là TSCĐ vô hình, vì theo VAS 04 lợi thế thương mại không xác định riêng biệt như cho thuê, bán, trao đổi trong khi TSCĐ vô hình thì có thể cho thuê, bán và trao đổi được. Trên BCTC lợi thế thương mại và TSCĐ vô hình là các chỉ tiêu riêng biệt.